Қазақстан классикалық музыкасы танымал орындаушыларының бірі — опера әншісі Майра Мұхамедқызы. Алтайдың ар жағынан келген өнер иесі еліміздің вокал саласына үлес қосқан кейіпкерлердің қатарынан табылады. Бірақ, татар-қазақ бикешінің күмәнді жерлері де жоқ емес. Көп жылдар бойы жағы қарыспай сайрайтын ардагер артистканың кейбір шикіліктерін тізбектейтін жазбаға зер салыңыздар.
Өз басым, сонау ширек ғасыр бұрын Қытай оралманы қатысқан опера өнерінің халықаралық фестивалінің гала-концертін тамашалап, бұл оқиға туралы жергілікті газетінде мақаланы шығардым. Иә, 1998 жылдың 24 қазанында Алматы қаласында орын алған салтанатты концертте әнші Майраның оперетта үзіндісін сымбатты шырқағаның да атап өттім. Алайда, осы дарын иесінің өз шығармашылық әрекеттерін көбінесе өзімшіл, рушыл мақсаттарына бағышталғанын кештеу түсіндім.
Сонымен, 1998 жылдың 31 қазанында “Огни Алатау” газетіндегі музыкалық тақырыптағы мақалам жарық көрді. Сайып келгенде, сол кездегі жас оралман әншісіне ақпараттық қолдау көрсеткенімді қазіргі таңда қайырымдылық акция ретінде есептеймін. Әрине, менен де басқа қайраткерлер Майра бұлбұлға қол ұшын берген. Егер оның досы — миллиардер Дариға Назарбаева еуропалық әріптестеріне қолқа салмаса, қытайшыл найман-татар артисткасы паң Париждің опера сахнасынан көрінбес еді. Өйткені, оралман әншінің дауысы — әйелдердің басым көпшілігіне тән жіңішкілеу сопрано болып табылады. Демек, әлем бойынша мықты, дарынды сопрано-дауысты әншілер жеткілікті. Әлбетте, оның дауысы сирек кездесетін, қалыңдау естілетін контральто болса, онда Майраны шын мәніндегі біртуар дарын иесі ретінде мойындар едік. Айтпақшы, Францияда жүргенде ішітар қытайшыл әнші немерелін католик мектебіне берген арғын алыпсатары Берлин Иришевпен сыбайлас болған еді. Бірақ, вокалистка мен қашқын фуфлыжник сыйыспай, қош айтысты.
Оған қоса, оралман артистканың екіжүзділігі мен опасыздығын атап өткеніміз жөн. Еуропалық музыка сүйер қауымның алдында ол “Майра Керей” атымен бүркеніп тұр. Айтпақшы, Майраның “Керей” тегі кәріс, корей этнонимдеріне ұқсастығы баршылық. Ал, еуропалықтар жағымпаз әрі шоқынды кәрістерге көбінесе оң қабағын беруде. Демек, ардагер әншіміз батыс елдерде қазақтан гөрі кәріс ретінде танылуын жөн көрді. Шымкентке оралғанда, қытайшыл әнші “Майра Мұхамедқызы” деп аталады. Бұндай тұрақсыздық — түбі татар кейіпкерлерлерге тән дүние. Мысалы, Шыңжан тумасының жан досы — православдық татар-қазақ әншісі Бибігүл Төлегенова Құрбан Айт пен Наурызбен қатар пасханы да тойлайды. 2011 жылдың қыркүйек айының басында, Бибігүл Ахметқызы басқа саяси мен қоғамдық қайраткерлермен бірге қазақ тілі мәртебесін көтеруге үндеген ашық хатқа қосылды. Алайда, бұндай бастаманы орыс тілді қауым жақтырмаған соң, шоқынды әнші әлгі ашық хатты мақұлдауынан бас тартты. Ол ол ма, Шыңжанда туған ресейлік татар кәсіпкері Тұрсынтай Ғабитов кезінде үш бірдей қазақ, қытай мен орыс азаматтығына ие болды!
Қытайшыл артистканың рушылдығы, өзімшілдігі де көзге ұрынып тұр. Талай қазақ қайраткерлерінің арқасында бүгінгі табысына жетсе де, Майра деген өнер ардагеріміз негізінен туыс-достарына ғана қолдау көрсетуде. Мәселен, 2008 жылы ол Қытайдан келген туысының қызына ақшалай көмек беріп, әлгі бойжеткеннің жоғары оқу орнына түсуіне ат салысты. Тіпті, шаш қию, сәнденуінің өзінде оралман әнші рулас, туыстас кісілерінің қызметіне жүгінеді. Мысалы, 2012 жылы өз басым Алматы қаласындағы Жароқов пен Шевченко көшелерінің қиылысындағы шаштаразда жұмыс істейтін Қытайдың оралманы Бейсенгүлмен сырластым. Оның айтуынша, қытайшыл әнші шаш қию үшін көбінесе Шыңжаннан келген шаштаразшының қызметіне тапсырыс береді. Әйтеуір, Майра Мұхамедқызының Қытайдағы дос-туыстарының жағдайы тәуір болған соң, әлгі шырылдақ вокалистка қытайлық концлагерьлерде қиналатын түркі тілдес тұтқындар туралы үн қатпайды.
Әрине, әртістердің басым көпшілігі сатқындыққа берілген пенделер. Мысалы, менімен әңгімелескенде өзбек бокс бапкері Садир Тошматов қандас эстрадалық әнші Фаррух Зәкіров жайында ағынан жарылды: “Ол “ақша” десе, бастықтың көтіне сабынсыз кіруге даяр”. Ондай-ондай болады. Бірақ, соның өзінде жүргіш әртістер екеш жүргіш әртістер де кейде отансүйгіш қасиеттерін білдіруде. Мәселен, ұлы әншіміз Роза Тәжібайқызы Бағланова соғысқа қатысты. Алматыдағы Республика Сарайының салынуына да Сыр өңірінің перісі себепкер болды. 1986 жылдың қайғылы Желтоқсан оқиғасы барысында да Роза апайымыз жастардың арасында алаңда болған. Алайда, пысықай қытайшыл артистка бұндай ерлікке бармас.
Орыс ағайындары жезөкшелерді сипаттайтын “түнгі көбелек” ұғымын ойлап тапты. Майра Мұхамедқызыны “түнгі көбелек” атауға аузым бармайды. Әлбетте, салмақты оралман әнші жеңілтек “көбелек” қатарына жатпайды. Пысықай қытайшыл гейша, куртизанканы “түнгі бұлбұл” деп атағым келеді. Өз жеке басы, туыстыраның пайдасын ойлап, Майра ардагеріміз қаншама қытайлық, қазақстандық басшыларға түнгі концерттер берген! Бірақ, хань, жоңғар дөкейлерінің алдында нәпсі әндерін құйқылжытып шырқаған түнгі бұлбұл еліміздің өзекті мәселелеріне келгенде үнсіз қалады. Есесіне, домалақша келген вокалистка бірнеше қазақи тұлғаларды шетқақпайлап, ресейлік режиссер Михаил Панджавидзені әлпештеп, жарылқады. Майра тұрмыс-тіршіліктегі өгей шеше болса, рухани түрде де елімізге бөтен кейіпкерге айналды.
(0)Dislikes
(0)