Төл жазбаларымыздың жанашыры

Атақты түркітанушы Ғұбайдолла Айдаровтың (1921-2001) «Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі» оқулығын тұңғыш рет интернетте жариялап отырмын. DJVU форматындағы бұл кітапты мына сілтемеге өтіп, тегін жүктей аласыз. Ана тіліміздің тарихи мәселелерін қозғаған соң, қазіргі тіл саясатына қатысты бірсыпыра жеке пікірлерімді ортаға салғым келеді.

Шүкіршілік, қазақ әліпбиін латиницаға ауыстыруы орындалған жоқ. Кириллицадағы жетпіс жылдан астам қордаланған ғылыми мен мәдени жазба байлықтары енді аман-сау қалды. Әкімсымақ Назарбаев, Қашғар саудагері Құл-Мұхамед және тілмаш Бельгер көксеген қазақи латын әліпбиі енді келмеске кетті. Осы теріс пиғылдың жеңілуі себепкерлерінің бірі — менің сыншыл мақалаларым.

2004 жылдың 3 қарашасында, Ресейдің «Завтра» газетінде менің «Венец манкурта» мақаламда былай делінген: «Заражённые вирусом пантюркизма филологи, с треском провалившие миссию по распространению казахского языка, должны отработать люля-кебабы, ширпотреб и ордена, полученные от Анкары. По примеру своих коллег из Азербайджана, Туркменистана и Узбекистана, они стремятся заковать родной язык в вериги латиницы. Как будто и не было лучших произведений Абдижамила Нурпеисова, Оралхана Бокеева, Абиша Кекильбаева и т.д., написанных кириллицей. Словно не с помощью кириллицы слагал стихи Мукагали Макатаев.

Настоящей попыткой возвращения к своим истокам было бы создание нового казахского письма на базе модифицированных орхоно-енисейских знаков. Однако древние письмена не принесут ощутимых дивидендов лингвистическим авантюристам. Поэтому они и бездействуют в данном отношении, словно саботажники. Потерпев фиаско в жестких условиях рыночной экономики, эти обездоленные лингвисты хотят навязать нам мартышкин труд по откочевке казахского языка с благодатных угодий кириллицы в дебри латиницы, чтобы обнулить десятилетия кропотливой работы по приобщению казахов к сокровищам мировой цивилизации, но зато улучшить свое собственное материальное положение».

2007 жылдың 15 қарашасында, «Время» газетінде журналист Төлеген Байтөкенов жүргізген «Сорванные строки» атты менің сұхбатым жарық көрді. Әңгіменің соңында мынадай сұрақтар қойылған:  «Сейчас очень много споров насчет перевода казахского языка на латиницу. Как думаете, это поможет войти в 50 самых латиноспособных стран мира и развить конкурентную культуру?

Разницы в алфавите нет никакой, но в кириллице у казахского языка сложились определенные традиции. За десятки лет возник культурный пласт, который не надо ломать. Как не надо было бы ломать латиницу, если бы мы писали на ней целый век.

Как-то это не вяжется с тем, что вы говорили о вторичности восприятия казахской культуры через русский язык.

Буквы на это не влияют. Дело не в алфавите, а в развитии самого языка и культуры. В конце концов если мы хотим полностью изолировать себя от внешнего воздействия иноземных графем, то нам надо перейти на орхоно-енисейские письмена».

2013 жылдың 25 қаңтарында, «Республика» ақпараттық-сараптау порталы менің «Қайдағы латиницаны айтып тұрсыз!» хатымды жариялады. Оның ішінде, осындай өткір пікірлерім келтірілген: «Грузия, Армения, Үндістан, Қытай, Жапония, Грекия мен басқа көптеген мемлекеттер латиницаға қызықпай, төл жазбаларын сақтап тұр. Ал, осы елдердің жазулары кириллицадан әлдеқайда күрделі. Соған қарамастан, үнді бағдарлама жасаушылары, жапон қаржыгерлері, қытай кәсіпкерлері әлем деңгейіндегі жетістіктеріне ие болуда. Оған қоса, кириллица есептеу техника, Интернет пен ұялы байланысын толығымен игерді. Сондықтан, жылпос атқамінерлердің уақытша пайдакүнемдігінен бөлек, латиницаға көшуге ешбір дәлелді себептер жоқ».

Likes(0)Dislikes(0)